گفتگو با سید علی اکبر محتشمی پور مسئول بیت امام در نجف

روابط عمومی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره): موسسه تنظیم و نشر آثارامام(ره) بنا به وظایف قانونی، جهت حفظ و نگهداری آثار و اماکن منتسب به ایشان و خانه بجای مانده از دوران اقامت اجباری رهبر کبیر انقلاب اسلامی در عراق  اقدام به خرید و تملیک و بازسازی و بهره برداری فرهنگی از این خانه که یادآور خاطرات دوران استثنایی تاریخ زندگی حضرتش است، بعمل آورد.

نگهداری میراث ارزشمند فرهنگی و تاریخی آثار مربوط به حضرت امام در عراق و نجف اشرف همانند اماکن و آثار موجود در ایران و برخی کشورهای دیگر و بهره برداری صحیح فرهنگی از این مجموعه ها در قالب طرحی جامع برای آشنایی نسل جوان و نسلهای آینده با زندگی و آثار بنیانگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، موضوعی مهم است تا مجموعه آثار علمی، فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی مرتبط با زندگی معمار کبیر انقلاب اسلامی ایران، به منزله بخشهایی به ظاهر مجزا از کلیت سیر زندگی و مبارزات حضرت امام را ساماندهی و حراست و مرتبط می نماید. در این راستا موسسه تنظیم و نشر آثارامام(ره) اقدام به خرید نماد دوران سیزده ساله تبعید امام خمینی در عراق و دو بنای مجاور آن نموده تا به درک هویت دینی و روحانی انقلاب اسلامی در انظار زائران کمک کند. 

دوران تبعید در نجف مهمترین بخش زندگی امام را تشکیل می دهد. در این دوران امام اساس شکل گیری انقلاب را طراحی کرده و زمینه های سقوط بنیان طاغوت را رقم زد. در حالی که شاهد لجام گسیختگی رژیم شاه و ظلم به مردم بودیم امام از این فرصت بهره بردند و هیچگاه تسلیم فشارهای دولت شاه نشدند. امام نسلی را در نجف تربیت کرد که ارتباط موثری بین ایشان و مردم برقرار کردند و وجه مردمی انقلاب از این طریق روز به روز تقویت شد.

از جمله این افراد سید علی اکبر محتشمی پور یار دیرین امام در نجف و نوفل لوشاتو اکنون مسوولیت اداره بیت امام در نجف را بر عهده دارد و با آشنایی گذشته نسبت به فعالیتهای این بیت توضیحات کاملی از روند فعالیتهای گذشته و حال این بیت ارائه کرده که این گفتگو از نظر می گذرد:

ضمن تشکر از شما که در گفتگوی با روابط عمومی موسسه شرکت کردید، لطفا سوابق منزلی که هم اکنون در آن با شما گفتگو می کنیم را تشریح بفرمایید؛

 منزل امام در نجف اشرف از زمان تبعید امام خمینی(ره) در عراق اجاره شد و در 13 سال تبعید امام در عراق (13 مهر1344 تا 13 مهر 1357) در اختیار ایشان قرار داشت. در کنار منزل، دفتر امام قرار داشت که آنهم اجاره ای بود. مساحت منزل مسکونی امام 115 متر و مساحت دفتر 62 متر است. کلیه کارهای امام اعم از فعالیت های سیاسی، علمی، مراجعات و جلسات حوزوی، عمومی در منزل مسکونی و دفتر صورت می گرفت.

از چه زمانی تصمیم گرفته شد که این اماکن خریداری شود؟

بعد از هجرت امام به فرانسه و سپس پیروزی انقلاب اسلامی، مرحوم حاج سیداحمد آقا خمینی تصمیم گرفتند اماکن منتسب به امام در فرانسه، ترکیه و عراق را خریداری کرده و بعنوان اماکنِ نماد مبارزهِ امام مورد بازدید مردم قرار بگیرد.

سال 66 که وزیر کشور بودم و قصد سفر به ترکیه را داشتم حاج احمد آقا مرا خواستند و سفارش کرد که از محل اقامت امام در ترکیه بازدید کرده و مقدمات خرید آنرا فراهم کنم. بعد از بازدید مشخص شد که آن مکان تبدیل به مجتمع مسکونی شده و امکان خرید آن هم وجود نداشت. این موضوع درباره محل اقامت امام در نوفل لوشاتو هم صدق می کرد.

پس از سقوط صدام، موسسه برای خرید منزل مسکونی و دفتر امام با مشورت دوستانی که در کنار امام در نجف اشرف بودند، اقدام کرد. در نهایت تصمیم بر آن شد که این مکان خریداری و بازسازی شود. قبل از هر اقدامی متوجه شدیم که آقای آصفی نماینده رهبری در نجف این مکان را خریداری کرده بودند ولی به صورت مخروبه در آمده بود. ایشان خانه امام را به منظور دفتر نمایندگی رهبری در نجف خریداری کردند تا بصورت دفتر آماده شود. قرار شد حاج حسن آقا با مقام معظم رهبری ملاقات کنند و از ایشان بخواهند که این خانه در اختیار موسسه قرار گرفته و به صورت موزه و محل بازدید مردم قرار بگیرد؛ پس از این ملاقات مقام معظم رهبری قبول کردند و مبلغی که آقای آصفی پرداخت کردند، داده شد تا کار بازسازی آن که بسیار کار دشواری نیز بود، آغاز گردید.

بعد از سالها که این مکان تخریب شده بود چگونه توانستید آنرا به شکل دوران اقامت امام مرمت و بازسازی کنید؟

 در مرحله اول کارشناسان میراث، متخصصان معماری دانشگاه شهید بهشتی آمدند و بر اساس عکس ها و فیلم ها ماکت جدید از نقشه های سابق را تنظیم و تهیه کردند و دقیقا براساس نقشه های قبلی منزل و دفتر امام تهیه شد.

قرار شده بود آنچه که باقی مانده سر جای خود حفظ شود و از آنجا به بعد بازسازی صورت بگیرد که این چنین هم شد.  بعد از خاک برداری و بازسازی فعالیت های ساخت بقیه ساختمان شرع شد. برای استحکام اینجا بر خلاف روال معمول نجف ستون های فلزی به  کار برده شده است و فقط سقف های منزل با تنه های درخت کار شده است و دو منظوره کار شده هم سنتی و هم مدرن.

اول برای بازسازی کار بر عهده عتبات عالیات قرار گرفت به علت پیشرفت کند کار بنا بر این شد که موسسه خودش کار بازسازی را شروع کند و پس از ورود موسسه کار شتاب بهتری به خود گرفت. از سال 1391 عملا بیت امام به بهره برداری رسید.

خرید ملک مجاور(دفتر) چه زمانی صورت گرفت؟

 به هنگام بازسازی این ملک، بحث خرید دفتر امام پیگیری شد با توجه به اینکه صاحب ملک بیت امام و صاحب دفتر امام دو نفر جدا بودند و بخاطر فوت صاحب ملک دفتر امام و اختلافات در بین وراث باعث تاخیر در خرید شد؛  و آنرا حدود 700 میلیون دینار قیمت گذاشته اند در نهایت به 400 میلیون دینار راضی شدند 6 نفر از وراث از 7 نفر مباینامه را امضا کردند و یک نفر دیگر از وراث به این قیمت راضی نمی شد که بعدش به یک قیمتی راضی شد و با رضایت 7 نفر از وراث کار خرید(با قیمتی حدود 500 میلیون دینار  ) به انجام رسید. بعد به  سرعت بازسازی شروع شد بیش از دو سال است که دفتر به بهره برداری رسیده است.

پیشنهاد راه اندازی حوزه به منظور ترویج اندیشه های علمی  امام از چه زمانی مطرح شد؟

 به موازات خرید منزل مسکونی و دفتر امام ، موسسه تصمیم گرفت دفتری به منظور نمایندگی موسسه در نجف تهیه شود. ساختمان مجاور بیت و دفتر از آقای اشکوری به قیمت حدودا 300 میلیون تومان خریداری شد. پس از خاکبرداری و ساخت بخشی از ساختمان با مسئولان موسسه صحبت کردیم و پیشنهاد دادم که در نجف بهترین بهره برداری این است که آثار علمی امام را با تاسیس حوزه و به جای نمایندگی و ساختمان اداری ترویج دهیم و پیشنهاد راه اندازی حوزه به منظور ترویج اندیشه های علمی  امام را دادیم. در مرحله اول برخی از مسئولان موسسه می گفتند در شرح وظایف موسسه تاسیس حوزه و یا مرکز علمی نیست که در نهایت با تولیت محترم صحبت شد و ایشان پذیرفتند اگر چه توصیه ایشان خرید زمینی با مساحت خیلی بیشتر با تاسیس حوزه ای خیلی بزرگ با امکانات خود در دستور کار قرار گیرد. ولی برای شروع پذیرفتند که این مکان را تبدیل به مرکز علمی و حوزه کنیم ولی الان حدود یک سال تحصیلی است که این مرکز علمی کار خودش را شروع کرد بعد از ماه صفر این مکان تحت عنوان مدرس و "مکتب الامام الخمینی فی النجف الاشرف" شروع به کار کرد. که هم کلاس درس و هم کتابخانه است.  روزانه شش کلاس درس از ساعت 6 صبح تا ظهر، بعد از ظهر از ساعت 3 الی هشت شب برگزار می شود. از ساعت 12 تا 3 مدرس باز است و طلاب از کتابخانه استفاده می کنند بین 35 تا 40  نفر درس برگزار می شود با 17 استاد دروس از مقدمات حوزوی، ادبیات، منطق، فقه و اصول، فلسفه و درس خارج تدریس می شود. البته تعداد طلاب شرکت کننده در کلاس ها متفاوت است از بیست طلبه و دانشجو تا هفتاد نفر در کلاس ها شرکت می کنند و حدود 200 طلبه در اینجا مشغول تحصیل هستند. کتابخانه هم یکی از فعالترین و پر رونق ترین کتابخانه ها است.

آیا طلاب براب ورود به "مکتب الامام الخمینی فی النجف الاشرف" باید از شرایط خاصی برخوردار باشند؟

 خیر؛ هیچ گونه شرط خاصی برای ورود نداریم با اینکه در حوزه های دیگر نجف تمام هزینه های فرد و سرویس خورد و خوراک را پرداخت می کنند و البته این اینکه چه کسی در چه کلاسی شرکت کند هم برعهده مدیریت آن حوزه است.

ولی ما هیچ هزینه ای پرداخت نمی کنیم ولی اعلام کردیم که هر کس که بخواهد در فضای آرام و با هر استادی که هست می توانند استفاده کنند و از کتابخانه هم بهره ببرند و با توجه به کمبود فضای آرام در نجف برای تحصیل و داشتن کتابخانه های قفسه باز و در دسترس و اینترنت استقبال خوبی صورت گرفت.

به سوال قبل برگردیم و لطفا شرح کاملی در باره قدمت خانه ای که امام در آن در طول دوران تبعید در نجف اقامت داشتند، را ارائه بفرمایید و اینکه اتاق ها و طبقات مختلف چه کاربردی در طول اقامت برای امام داشتند؟

 این بیت مشتمل بر دو طبقه، طبقه اول دو اتاق یکی اتاق ملاقات های مرحوم آقا مصطفی بود. طبقه دوم دفتر امام سه اتاق دارد یک اتاق مربوط به مراجعات عموم با مسئولیت آیت الله رضوانی، اتاق دوم اتاق هیئت اصناف امام بوده و در این هیئت متشکل از علمای نجف بودند. اتاق سوم، اتاق جلوس عمومی امام بوده است، هر شب به مدت نیم ساعت ملاقات عمومی داشته اند 2:30 بعد از غروب آفتاب تا 3 بعد از غروب آفتاب و بعد امام به حرم امیر المومینین مشرف می شدند و حدود یک ساعت زیارتشان طول می کشید.

در همکف بیت یک اتاق محل سکونت امام و همسرشان، یک اتاق هم ملاقات های خصوصی امام یک اتاق کوچک هم متعلق به ندیمه حضرت امام بوده، یک آشپزخانه زیر پله کوچک هم بوده است. طبقه دوم محلی برای فعالیت های علمی بوده است دو اتاق دیگر هم در طبقه دوم برای مهمانانی که محارم امام بودند در نظر گرفته شده بود مثل فرزندان امام و داماد و زیرزمین هم برای اوقاتی که گرم بود. زمانی که امام به نجف آمده بودند منزلشان حدود 120 سال قدمت داشته است و تا زمانی که اینجا بودند اجازه بازسازی و تعمیر ندادن و در اتاق ها گلیم و حصیر پهن بود. و حالا بعد از بازسازی با همان نقشه تمام تلاش شد که به همان زمان نزدیک باشد.

کاربرد فعلی این منزل را در شرایط فعلی تشریح بفرمایید؛

 الان این منزل به یک حوزه انقلاب تبدیل شده است و از همه جای دنیا برای بازدید می آیند بسیاری از کاروان های ایرانی و زوار برای بازدید می آیند و همچنین کاروان های فراوانی از شیعه و سنی از کشور های مختلف می آیند و از اینجا بازدید می کنند و سیل جمعیت فراوان از اینجا بازدید می کنند و در هر دو طبقه دفتر های یادداشت قرار گرفته تا برداشت های خود را آنجا منعکس کنند به خصوص بازدید کنندگان از قشرهای مختلف با سطوح علمی متفاوت با قوم های مختلف هستند. کمتر کسی هست که باور کند امام خمینی با این ساده زیستی و با این زهد و در این مکان کوچک توانسته این چنین در دنیا تحول عظیم ایجاد کند.

عملا کاربرد منزل امام به عنوان یک موزه انقلاب دانشگاهی است که روح و روان اقشار مردم را  تعلیم و تربیت می کند آموزش و پرورش می دهد.

بیت امام در نجف چقدر با اقبال بازدید کنندگان مواجه است؟ و چگونه فضای دوران مبارزه را برای بازدید کنندگان تشریح می کنید؟

 به صورت متوسط روزانه حدود 700 تا 800 نفر از این  مکان بازدید می کنند، در زمان و ایام خاصی بازدید کنندگان روزانه بالای چند هزار نفر هستند.

به دو صورت اطلاعات بازدید کنندگان وارد می شود: اول: روایتگری در مجموعه حضور دارد  و برای کسانی که به صورت گروهی و کاروانی می آیند اطلاعات کافی از امام و انقلاب در حدود 10 دقیقه توسط روایتگر ارائه می شود. دوم: اینجانب و دوستان سوالات افراد تحصیل کرده را پاسخگویی می کنیم. و البته بروشور و کتابچه هایی هم هست که به متقاضیان ارائه می شود. یکی از مسائل موثر هم نمایشگاه عکس است که در زیرزمین واقع شده و روایتگر سیر زندگی حضرت امام را نشان می دهد که استقبال بسیار خوبی از آن صورت می گیرد و بیت امام در نجف، تحول علمی مثبتی بر پایه نظریات امام در حوزه نجف ایجاد خواهد کرد. قبل از فعالیت های این مرکز هیچ گونه ارتباطی بین حوزه نجف با شخصیت امام وجود نداشت به خصوص اینکه شاگردان امام که در نجف بودند یا از دنیا رفته اند یا در ایران مشغول به فعالینت هستند. لذا شاگردی از امام در نجف نداشتیم که الان در کسوت استادی نظریات امام را بیان کنند. لذا اسم امام در نجف برده نمی شد. متاسفانه عنادی هم بوده. بعد از تاسیس این مرکز علمی، این مرکز باعث شد تا نظریات امام در سطح وسیعی در حوزه های نجف بیان شود و یک تحول عجیب علمی را توانسته ایم با نظریات امام در نجف ایجاد کنیم.